Oud worden is niet voor watjes
‘Oud worden is niet voor watjes’ luidt het bekende gezegde. Maar desondanks kan je wel degelijk betekenis en voldoening in deze fase van je leven vinden. Ook als je op bepaalde momenten niet lekker in je vel zit.

Deze hoopvolle boodschap kwam naar voren tijdens de themabijeenkomst ‘Wat kun je doen, als je je even niet zo senang voelt?’, die plaatsvond op 23 april in een statig gebouw van de gemeente. De bijeenkomst is samen door Roze Stadsdorp en Thrive Amsterdam Mentaal Gezond georganiseerd. Ruim 40 mensen woonden de bijeenkomst bij, waaronder Roze Stadsdorpers, professionals die werken met ouderen en COC Nederland-medewerkers.

Anders oud worden
Juul van Hoof, programmamanager bij Thrive Amsterdam en de moderator van de bijeenkomst, legde uit dat Thrive, een initiatief van GGD Amsterdam, probeert de mentale gezondheid van Amsterdammers te versterken. Thrive focust zich op preventie en veerkracht en werkt hiermee samen met andere groepen in de stad, zoals Roze Stadsdorp.

Namens de Roze Stadsdorp themacommissie vertelde Josee Rothuizen waarom deze themabijeenkomst zo belangrijk was:

‘Wij worden anders oud dan onze ouders en als lhbti+’ers hebben we ook niet veel voorbeelden van goed oud worden. Hoe blijf je in contact met gelijkgestemden? Waar word je blij van en wat inspireert je? En hoe je ga om met de kwetsbaarheden die je steeds meer tegenkomt? Met elkaar praten over deze vragen, zoals vandaag, kan veel oplossen.’

Beschermingsfactoren tegen ‘minderheidsstress’
Dat (oudere) roze mensen het inderdaad psychisch moeilijker hebben dan anderen bleek uit de onderzoeken waarnaar Pavel Getmantsev, projectmedewerker bij Thrive Amsterdam, verwees in zijn presentatie. Terwijl de algemene bevolking gemiddeld hun leven met een cijfer van 7.7 beoordeelt, geven lhbti+-personen hun leven een 7.1. Bovendien dacht bijna de helft van de queer mensen wel eens aan suïcide, een percentage dat vier keer hoger ligt dan bij heteroseksuelen. En daadwerkelijke zelfmoordpogingen komen ook veel vaker voor in de regenbooggemeenschap.

Volgens Pavel heeft de mentale problematiek bij lhbti+’ers te maken met de stress die zij ervaren als minderheidsgroep. Vanwege stigmatisering, geïnternaliseerde homofobie en andere vergelijkbare stressoren lijden roze mensen vaak onder discriminatie en eenzaamheid. Verder ervaren ze soms een gebrek aan zelfacceptatie, weinig verbinding met de community, niet genoeg ontmoetingsplekken en onvoldoende begrip en kennis van hulpverleners.

Desalniettemin, voegde Pavel eraan toe, zijn er bepaalde factoren die oudere lhbti+’ers wel kunnen beschermen tegen deze ‘minderheidsstress’. Een positief zelfbeeld helpt bijvoorbeeld enorm. Contact met andere queers is ook cruciaal – hoe meer betrokken je bent bij de gemeenschap, hoe beter je je over het algemeen voelt. Zelfs regelmatig bewegen en sporten kan een groot verschil maken. Maar bovenal, benadrukte Pavel, moeten we als gemeenschap naar elkaar luisteren en eerlijke gesprekken met elkaar voeren, ook als het niet goed met ons gaat.



Juul van Hoof (links) en Pavel Getmantsev (rechts)


Jezelf opnieuw uitvinden
Na Pavel sprak Glenn Helberg, een transculturele psychiater die met en voor roze ouderen werkt en die ook de ‘mental health father van de queer community’ werd genoemd door de jury bij de uitreiking van de Jos Brink Oeuvreprijs in 2021. Hij vertelde hoe je een mooie roze oude dag voor jezelf kan bewerkstelligen.

Je kunt je het best voorbereiden op ouderdom door daar al over na te denken als je nog jong bent. Zoals Glenn het verwoordde: ‘Wil je een oudere dag hebben met dynamiek? Zorg ervoor dat je kilometers maakt terwijl je jong bent en wacht niet tot je ouder bent.’ Jong geleerd, oud gedaan dus.

We moeten ook af van het idee, zei Glenn verder, dat lichamelijk beperkingen tijdens de ouderdom automatisch een verlies van autonomie betekenen. Zelfs als die beperkingen maken dat je afhankelijk wordt van andere mensen, kun je nog wel heel duidelijk aangeven wat je behoeftes zijn en in interactie gaan met anderen om te bespreken wat je nodig hebt.

Afhankelijkheid hoeft daarom je identiteit niet aan te tasten, je bent immers meer dan alleen je beperkingen. Je moet zélf je identiteit bepalen en je moet de verbinding met jezelf niet verliezen door allerlei oordelen over jou van anderen over te nemen. Glenn:

‘Als je ouder wordt, moet je jezelf opnieuw uitvinden, omdat je in een nieuwe fase komt. In die nieuwe fase is er kwetsbaarheid; hoe ga je daarmee om? Het leven is niet maakbaar, maar we kunnen ons wel verhouden tot wat het leven ons brengt.’


Glenn Helberg


Levenslessen delen
Glenn stelde ook dat we eigenlijk geen onderzoek nodig hebben om te weten hoe je een gelukkige roze oude dag kunt krijgen. We kunnen namelijk onze eigen ervaringen met elkaar delen en zo van elkaar leren. De daad bij het woord voegende, vroeg Glenn vervolgens de mensen in het publiek om hun opgedane kennis over ouderdom in één zin te formuleren en deze hardop te zeggen.

Het publiek aarzelde eerst, maar dan deelden ze enthousiast talloze tips. Zo zei één man: ‘Wat een ander van jou denkt, moet je gewoon links laten liggen.’ Iemand anders putte inspiratie uit de woorden van Pippi Langkous: ‘Ik heb het nog nooit gedaan, dus ik denk dat ik het wel kan.’ Flexibiliteit en het aangaan van verbindingen met onbekenden, was voor een ander essentieel.

Sommige mensen hadden daarnaast specifiek advies voor als je je even niet zo senang voelt. Zoals: ‘Las een dankbaarheidskwartiertje voor jezelf in.' ‘Besef dat je niet de enige bent die zich eenzaam voelt.' En ‘de energie die je aan een andere persoon geeft – openheid of een lach bijvoorbeeld – krijg je terug en dat tilt je omhoog.’

Kort nadat deze opbeurende levenslessen werden uitgesproken is de themabijeenkomst afgesloten en genoot het publiek van een vrolijke borrel. Duidelijk tevreden gingen de deelnemers daarna naar huis. Want bij deze bijeenkomst werd er zeer zeker goed naar elkaar geluisterd en veel van elkaar geleerd.

++++++++++++++++++++++++++++++++++++++
Het programma van dinsdag 23 april 15-17 uur luidde als volgt:

Het Roze Stadsdorp Amsterdam organiseert samen met Thrive[1] Amsterdam mentaal gezond, een programma van de GGD, een bijzondere bijeenkomst over mentale gezondheid voor en over ouderen met een queer lifestyle.

Thrive heeft als doel het bevorderen van mentale gezondheid en het vergroten van veerkracht van alle Amsterdammers. Thrive organiseerde eerder enkele focusgroepen over mentale gezondheid met Amsterdamse LHBTIQ+ personen en professionals uit zorg en welzijn. De uitkomsten daarvan worden deze middag gedeeld en besproken.

Programma

  1. Inleiding vanuit Thrive over de mentale gezondheid van met name oudere LHBT Amsterdammers.
  2. Reflectie door Glenn Helberg, psychiater die met en voor roze ouderen werkt.
  3. Daarna in gesprek met elkaar en met de zaal. Wat is herkenbaar en welke positieve voorbeelden kunnen we met elkaar delen? Wat kunnen we doen om meer veerkrachtig te zijn? Hoe zorg je voor jezelf? Wat zijn mogelijke oplossingen?

Moderator: Tim van de Grift