Positieve respons op genderdivers dokteren

Deel III van een drieluik over Roze in Wit

In deel I en II vertelde Karin Pool, longarts en palliatief specialist, over de oprichting van Stichting Roze in Wit, een lhbti+ vriendelijk platform voor de zorgsector, over hun opzienbarende activiteiten op het gebied van onderwijs en bijscholing aan artsen en wat dit werk voor Karin persoonlijk betekent.

In dit laatste deel een impressie van de KNMG-bijscholing voor artsen in Hilversum, waar Karin een inleiding verzorgt, samen met Carlijn Nijhuis, GZ-psycholoog gespecialiseerd in genderdysforie, en Flori Sintenie, ANIOS (arts niet in opleiding tot specialist), namens Treat it Queer.

Specifieke kennis is nodig voor gelijkwaardige zorg
Op een warme dinsdagavond verzamelen zich 75 artsen in het leegstaande gebouw van ziekenhuis Tergooi in Hilversum voor de bijscholing. Het is benauwd en de geluidsinstallatie is slecht. Toch zijn er tweemaal zo veel deelnemers als gemiddeld.

Karin Pool (zij/haar) vertelt over de ontstaansgeschiedenis en de activiteiten van Stichting Roze in Wit. Zij geeft het belang aan van het inrichten van gelijkwaardige zorg tussen arts en patiënt. Hiervoor moet een arts specifieke kennis in huis hebben en zichtbaar willen zijn in genderdiversiteit.

10 % van de Nederlandse bevolking is niet heteroseksueel of cisgender en lhbti’ers hebben specifieke gezondheidsproblemen. Door agressie, discriminatie en vooroordelen in hun omgeving is er sprake van psychische belasting. Er komen vaker angststoornissen en depressies voor. De verslavingsgevoeligheid is groter. Dit kan lichamelijke gevolgen hebben of leiden tot slechte zelfzorg. De sociale druk kan zo groot zijn dat lhbti’ers zichzelf en de liefde voor een ander niet durven tonen. Het komt vaak voor dat ouderen opnieuw in de kast gaan als zij in een verpleeghuis gaan wonen. Door dit soort specifieke kennis kan de zorgverlener signalen opvangen en zaken bespreekbaar maken.

Suggesties vanuit het publiek: vertrouwenspersonen, bedrijfsartsen en P&O professionals kunnen een grotere rol spelen inclusief de werkgever. Voor de eigen praktijk geldt: zèlf beginnen en zèlf doen! De steun van KNMG is hierbij onontbeerlijk.

Overigens heeft de Nationaal Coördinator tegen Discriminatie en Racisme (Ministerie van Binnenlandse Zaken) recent Roze in Wit, samen met andere organisaties, uitgenodigd om te komen praten over verminderen van discriminatie en racisme in de zorg.

Acceptatie van diversiteit niet alleen iets van de zorg
Carlijn Nijhuis (zij/haar) licht toe dat pubers met een gender gerelateerde vraag op dit moment meteen worden doorverwezen naar specialistische genderzorg. Maar daar zijn de wachtlijsten dramatisch lang. Zij stelt dat het merendeel van deze vragen feitelijk onder normale puberteitsvragen valt. Zorgverleners moeten bijgeschoold worden. Bovendien is acceptatie van genderdiversiteit een maatschappelijk vraagstuk en niet alleen iets van de zorg.

Carlijn vertoont een videoclip, waarin een jongen van 12 jaar liever lang haar heeft en in een jurk loopt. Schoolgenootjes lachen hem uit en zijn ouders maken steeds ruzie.

Opmerkelijk is dat 30-plussers en ouderen deze videoclip hartverscheurend vinden maar dat de huidige generatie jongeren niet snapt waarom de ouders er zo moeilijk over doen.

Carlijn benadrukt dat er veel speelt in de nuance van de puberteitsontwikkeling en dat een goed specialisme hierbij nodig blijft.

Praktische handvatten voor inclusieve communicatie
Flori Sintenie (die/diens) werkt op een SEH en is bestuurslid van Treat it Queer. Dit platform richt zich op zorgverleners, wil een brug slaan tussen de zorg en de queer community, is vraagbaak en doet onderzoek.

Flori legt allereerst een aantal termen uit. Genderdiversiteit: een cultureel begrip, dat er in diverse culturen anders uitziet. Seksuele oriëntatie: aantrekkingskracht tussen personen. Biologisch geslacht: puur lichamelijk begrip (chromosomen, hormonen etc.). Genderexpressie: hoe laat een persoon zich zien met kleding, kapsel etc. Een cisgender is tevreden met het eigen geslacht. Een transgender is niet blij met het eigen geslacht. Queer is overigens een oud Engels scheldwoord voor feminiene mannen. Nu is het een begrip en staat het voor alle personen die afwijken van het ‘normale’. Flori stelt dat wat ‘normaal’ (goed/wenselijk/toegestaan) is bepaald wordt door datgene wat het meeste voorkomt en sociaal geaccepteerd is in onze samenleving. Het gevaar is dat andere varianten gepathologiseerd worden.

Die geeft vervolgens een aantal praktische tips voor de omgang met de queer patiënt. Bijvoorbeeld: zorg voor veiligheid en respect bij lichamelijk onderzoek. Vraag hoe iemand de eigen genitaliën noemt. Een belangrijk inzicht is dat ontsteking van de eierstokken of een zwangerschap relevant kan zijn voor een transman. Voor een transvrouw kan prostaatproblematiek een rol spelen.

Drie persoonsvormen hanteren
Voor de relatie met de patiënt, de veiligheid en de diversiteit die een arts wil bieden, is inclusief taalgebruik doorslaggevend, meent Flori. Dat betekent – hoe lastig in het begin ook – dat je drie persoonsvormen hanteert. Mannelijk, vrouwelijk en neutraal.

Voorbeelden van het laatste:

     ‘Kan je die binnenroepen? Die wacht op diens uitslag.’

     ‘Kan je hen binnenroepen? Hen wacht op hun uitslag.’

Dit roept veel discussie op. Enkele oudere artsen roepen dat ze er moeilijk aan kunnen wennen. Iedereen vindt dat logge administratieve systemen zoals de Gemeentelijke basisadministratie en Bevolkingsonderzoeken belemmerend zijn. Hoe zelf om te gaan met patiëntbrieven en formulieren? Deelnemers zijn het erover eens dat aanspreken met de volledige naam een goed alternatief is voor mevrouw/mijnheer.

In het algemeen werkt het drempelverlagend om als arts je eigen gewenste voornaamwoorden aan te geven, stelt Flori. Maar ook: genderinclusie zichtbaar maken door het ophangen van flyers, het regenboogvlaggetje en jezelf toevoegen aan de lijst van lhbti+ vriendelijke artsen van Stichting Roze in Wit.

Een heuse tour
Het was een zeer geslaagde avond. De respons was positief, geïnteresseerd en meedenkend.

Het Tergooi ziekenhuis gaf aan dit thema actief op te gaan pakken. Dit was de derde bijscholing samen met de KNMG. Karin Pool hoopt op een heuse tour door het hele land.