Paul(a)

Nieuwe Namen

In 2018 verscheen het boek Nieuwe Namen van Eveline van de Putte. Het biedt een inkijkje in de levens van transgender ouderen. Tegenwoordig krijgt de transgenderpopulatie in al haar diversiteit gelukkig meer aandacht. Maar ouderen worden vaak onderbelicht. Toch zijn zij de pioniers die hun zoektocht met vallen en opstaan gestalte gaven in een tijd met weinig of geen voorbeelden. Eveline tekende hun verhalen liefdevol op.

Een aantal van deze mensen kleurt het Amsterdamse uitgaansleven. Althans voordat het coronamonster toesloeg. Sommige roze stadsdorpers zullen hen kennen. Dat maakt het lezen van dit boek extra aantrekkelijk. Het boek wordt afgesloten met een interessant nawoord van transgenderdeskundige dr. P. Vennix, zelf transgender. Zij beschrijft de transgendergeschiedenis in Nederland en belicht de positie van ouderen. Misschien is dit boek een tip voor een decembercadeau?

Happy end

De verhalen in het boek hebben een happy end. Alle transgenders vonden hun plek in de samenleving en kennen - in meerdere of mindere mate - geluk of in ieder geval een vorm van welbevinden. De weg ernaar toe ging vaak niet over rozen. Vooral mensen uit niet-westerse landen hebben gruwelijke ervaringen. Maar er is nog een andere kant van de medaille, die ik afgelopen zomer tegenkwam, toen ik Paula ontmoette.

Paul

We schrijven het begin van de jaren 80 van de vorige eeuw. Rond zijn twintigste bekruipt Paul soms het gevoel dat er iets niet klopt. Een vaag onbehagen maakt zich van hem meester. Hij komt er niet achter wat het is en schuift het weg. Vindt een baan en trouwt met Petra. Seks speelt een ondergeschikte rol, maar dat vindt Paul niet erg. Hij is eigenlijk blij zijn "mannelijkheid" niet te hoeven bewijzen. Hij is tevreden met zijn werk en met het sociale leven dat hij met Petra heeft opgebouwd. Kinderen komen er niet. Voor Paul is dat geen probleem.

Zo verstrijken vele jaren tot Paul bij een reorganisatie op het werk in een burn-out belandt. Als hij in het kader van re-integratie bij een psycholoog terechtkomt, gebeurt er iets onverwachts. De psycholoog denkt dat er meer aan de hand is en verwijst Paul naar een gespecialiseerde collega. Tot zijn grote verrassing valt daar het kwartje.

Heen als Paul, terug als Paula

Paul kan het eerst niet geloven. Tijdens gesprekken met de tweede psycholoog wordt hem steeds duidelijker dat hij in het verkeerde lichaam geboren is. Dat was hij nooit tegengekomen. Op het platteland sprak je niet over zulke onderwerpen.

Na uitvoerig overleg met de psycholoog en rijp beraad besluit Paul ervoor uit te komen. Zijn directe familie wil er niets van weten. Petra schrikt even, maar reageert daarna positief. Op het werk ondervindt Paul tot zijn verbazing geen weerstand. Zijn begripvolle leidinggevende stippelt in overleg met hem een traject uit om alle collega’s te informeren. Iedereen is verrast, maar accepteert.

Pauls tweede geboorte vindt plaats als hij 42 is, tijdens een korte vakantie met Petra. Heen als Paul, terug als Paula. Zo begint haar real-life fase, de wettelijk voorgeschreven periode waarin de behandelaars de bestendigheid van de wens tot geslachtsverandering testen. En beoordelen of voldoende vorm gegeven kan worden aan de nieuwe genderrol. Paula is onder behandeling van het VU-medisch centrum.

Bij terugkeer als vrouw op het werk wordt Paula opgewacht met bloemen en aardige kaarten van collega’s. De positieve reacties van Petra en van haar werkomgeving maken het verdriet over de breuk met de familie wat lichter.

Keerpunt

De relatie met Petra komt onder druk te staan. Paula ontplooit zich als transvrouw en bezoekt transgenderbijeenkomsten. Petra gaat aanvankelijk mee, maar voelt zich er niet thuis. Zij is ook wat jaloers op Paula’s nieuwe contacten. Er ontstaan steeds meer spanningen. Petra leert een man kennen die iets voor haar gaat betekenen. Na 16 jaar loopt het huwelijk spaak. In goede harmonie gaan ze uit elkaar. Paula is verdrietig, maar dankbaar voor de steun die Petra gaf tijdens het eerste zo overrompelende en complexe deel van de transitie.

Dan slaat het noodlot toe. De zoveelste reorganisatie op het werk is voor Paula de druppel. Ze wordt depressief en moet zich opnieuw ziekmelden. Langzamerhand gaat het steeds slechter. Op een kwade dag belandt ze in een crisisopvang. Paula vecht door om er met antidepressiva en therapie bovenop te komen.

Het medische traject van de transitie is na de hormonale behandeling voortgezet met verwijdering van Paula’s adamsappel en het vergroten van haar borsten. De ‘grote operatie’ wordt uitgesteld tot ze stabieler is.

Droom

Paula’s werkplek is vervallen en ze komt in contact met een loopbaancoach. Die vraagt haar zich te beraden over werk dat ze in de toekomst graag zou willen doen. Wat is haar droom? Paula denkt goed na en durft die uit te spreken: bedrijfsleider van een seksclub. Zo -makkelijk- gezegd, zo -moeilijk- gedaan. Na een lange oriëntatie en zoektocht in Nederland neemt ze uiteindelijk een Champagnebar met kamerverhuur in België over. Mede door haar onbekendheid met de Belgische sekswereld komen er lijken uit de kast, zoals het ontbreken van de noodzakelijke vergunningen. Paula raakt de zaak en grotendeels haar geld kwijt. Om in het levensonderhoud te voorzien kiest ze voor sekswerk, een activiteit die haar niet slecht bevalt. Ze heeft de grote operatie nog niet ondergaan en verdient als shemale een redelijk belegde boterham. De waardering voor haar lichaam doet Paula goed. Ze keert terug naar Nederland, gaat daar verder als sekswerker en sluit zich aan bij PROUD, de belangenvereniging voor sekswerkers.

De grote operatie

Paula ondergaat de grote operatie. Wat is ze trots en blij met haar vagina. Na een week ontstaan er helaas complicaties. Er zijn nog vier operaties nodig om Paula uiteindelijk te geven waarnaar ze jarenlang heeft verlangd. Het herstel duurt lang en zal, zoals later blijkt, nooit volledig zijn.

Paula probeert haar vroegere leven op te pakken. Voor het sekswerk blijkt haar nieuwe lichaam minder lucratief dan toen ze shemale was. Inmiddels is ze 52. Paula komt er niet uit en belandt in een diep dal. Zo diep dat ze probeert met pillen een einde aan haar leven te maken. Tevergeefs, ze wordt wakker.

Voorkeur voor vrouwen

Paula vecht door. Op zijn minst wil ze privé een toekomst opbouwen. Ze ontmoet Ferdinand. Hij wordt gek op haar en heeft geen moeite met haar verleden. Maar Ferdinand heeft kinderen die daar anders over denken. Paula belandt in een bekrompen wereld van mensen die haar met scheve ogen aankijken. Bovendien realiseert ze zich wat ze altijd al wel wist: als het om een relatie gaat valt ze op vrouwen. Vaak wordt gedacht dat transgenders homoseksueel zijn. Maar genderidentiteit heeft niet met seksuele voorkeur te maken. Paula laat het aan Ferdinand doorschemeren. Die begrijpt het niet. Ze is toch niet voor niets vrouw geworden?

Paula wil Ferdinand als vriend niet verliezen en probeert er het beste van te maken. Ze heeft al zo weinig échte contacten. De breuk met haar familie is nooit hersteld. De broer op wie ze dacht nog enigszins te kunnen rekenen, weigerde een familiegesprek met Paula’s behandelaars: “Daarvoor ga ik toch geen vrije dag nemen”.

Het maken van nieuwe vrienden is lastig. Paula voelt zich vaak niet fit en is chronisch vermoeid door dagelijks bloedverlies en frequente vaginale ontstekingen, een reactie van haar lichaam op de grote operatie, die ze volgens de dokters moet accepteren.

Hoop doet leven

Als ik Paula ontmoet, is ze bezig met de zoveelste poging iets van haar leven te maken. Ze is teleurgesteld dat de transitie haar meer verdriet dan geluk heeft opgeleverd. Ze voelt zich vaak moedeloos, maar wil zich daar niet aan overgeven. Haar keuze was bewust en weloverwogen. Het leven loopt nu eenmaal vaak anders dan verwacht. Paula is op zoek naar nieuwe perspectieven. Ze maakt plannen voor het volgen van cursussen om alsnog werk te vinden. En een eventuele nieuwe relatie moet met een vrouw zijn.

Hoop doet leven, zegt ze. Haar onverwoestbare positiviteit en doorzettingsvermogen ontroeren me. Ik wens Paula toe dat er na veel regen nu eindelijk eens zonneschijn in haar leven komt.

Kerst 2020

Kerstmis is lang niet voor iedereen een feest en voor velen zelfs een jaarlijkse worsteling. Ook voor mensen als Paula die er goed uitzien en van wie de buitenwereld denkt dat ze een prettig leven hebben. Hoe bedrieglijk kan de façade zijn. Covid-19 maakt Kerstmis dit jaar voor sommigen nog moeilijker. Laten we deze decembermaand extra om ons heen kijken en proberen er nóg meer voor anderen te zijn.

Paul(a) is niet de echte naam van de hoofdpersoon. Die heeft het verhaal geautoriseerd en toestemming voor publicatie gegeven.